گلاب یکی از محصولات سنتی ایرانی است که از گل رز گرفته می‌شود. در ایران سابقه طولانی دارد و در مصارف آشپزی و آرایشی کاربرد فراوانی دارد. تولید گلاب شامل استخراج اسانس از گلبرگ‌های گل رز از طریق فرایند تقطیر است. گلاب و روغن گل رز حاصل در غذاها، دسرها، عطرها و محصولات مراقبت از پوست مختلف استفاده می‌شود. در این مطلب در مورد نحوه تولید و خواص گلاب توضیح خواهیم داد.
کاشت گل رز و تولید گلاب در ایران به هزاران سال قبل برمی‌گردد. آب‌وهوای مناسب و خاک حاصلخیز منطقه، آن را به مکانی ایده‌آل برای پرورش گل رز تبدیل کرده است. اسناد تاریخی حاکی از آن است که استفاده از گل رز در ایران به دوران باستان باز می‌گردد و به دلیل زیبایی، عطر و خواص دارویی ارزش بالایی داشته است.
در طول عصر طلایی اسلامی که از قرن هشتم تا چهاردهم طول کشید، دانشمندان ایرانی در زمینه‌های مختلف از جمله گیاه‌شناسی و کشاورزی مشارکت‌های چشمگیری داشتند. آنها نقش مهمی در توسعه تکنیک‌های پیشرفته برای کشت گل رز و استخراج اسانس آنها ایفا کردند. این تکنیک‌ها در طول نسل‌ها منتقل شد و منجر به ایجاد باغ‌های گل رز و عصاره‌گیری در نقاط مختلف ایران شد.
یکی از معروف‌ترین مناطق کشت گل رز در ایران، کاشان است که در استان اصفهان قرار دارد. کاشان سنت دیرینه‌ای در تولید گلاب دارد و به دلیل کیفیت بالای گلاب و روغن گلاب آن شهرت دارد. هر ساله در فصل شکوفه دهی که معمولاً در اواخر بهار اتفاق می‌افتد، گلزارهای کاشان با رنگ‌های زنده و گل‌های رز معطر زنده می‌شوند.
گلاب چگونه تولید می‌شود؟
فرایند تولید گلاب شامل برداشت گلبرگ‌های گل رز در اوایل صبح زمانی است که آنها در بیشترین حالت خوشبو هستند. سپس گلبرگ‌ها را با استفاده از روش‌های سنتی در محلول‌های مسی تقطیر می‌کنند. فرایند تقطیر شامل بخارپز کردن گلبرگ‌ها و جمع‌آوری تراکم حاصله است که حاوی گلاب و روغن گل رز است. گلاب به‌عنوان طعم‌دهنده در غذاها و نوشیدنی‌های مختلف مانند شیرینی، شربت و چای استفاده می‌شود. روغن رز بسیار غلیظ است و عمدتاً در عطرها و محصولات مراقبت از پوست استفاده می‌شود.
گلاب در طول تاریخ بخشی جدایی‌ناپذیر از فرهنگ و غذاهای ایرانی باقی‌مانده است. با جشن‌ها و مناسبت‌های خاص همراه است و عطروطعم لطیف آن موردپسند ایرانیان است. جشن‌های سالانه گلاب که در مناطقی مانند کاشان برگزار می‌شود، گردشگران و بازدیدکنندگانی را به خود جذب می‌کند که برای تماشای زیبایی‌های گلزارها و آشنایی با روش‌های سنتی تولید گلاب به این گلاب می‌آیند.
امروزه گلاب با حفظ اهمیت تاریخی و فرهنگی غنی خود در ایران تولید و از آن لذت می‌برد. این نه‌تنها گواهی بر میراث کشاورزی کشور ایران است، بلکه نمادی از سهم ایران در دنیای عطر و هنر آشپزی است.
بهترین زمان برای درست‌کردن گلاب
تولید گلاب معمولاً در فصل شکوفه دادن گل رز اتفاق می‌افتد که بسته به منطقه و آب و هوا متفاوت است. بهترین زمان برای تولید گلاب زمانی است که گل رز در شکوفه کامل است و به اوج عطر خود رسیده است. این دوره معمولاً در اواخر بهار یا اوایل تابستان است.
زمان دقیق می‌تواند بر اساس عواملی مانند تنوع خاص گل رزهای کشت شده و شرایط آب و هوایی محلی متفاوت باشد. به طور کلی، تولید گلاب زمانی شروع می‌شود که گلبرگ‌های گل رز در بیشترین حالت خوشبو هستند، که معمولاً در ساعات اولیه صبح است. برداشت گلبرگ‌ها در این زمان به جذب حداکثر عطر و محتوای اسانس کمک می‌کند.
شایان ذکر است که تولید گلاب فرآیندی حساس به زمان است. پس از برداشت گل رز، برای استخراج اسانس و تولید گلاب، باید به سرعت تقطیر شوند. تاخیر در فرایند تقطیر می‌تواند منجر به از دست دادن عطر و کیفیت شود.
در مناطقی مانند کاشان در ایران که تولید گلاب از صنعت قابل توجهی است، زمان‌های خاصی برای برداشت و تقطیر در نظر گرفته شده است. کشاورزان و کارخانه‌های تقطیر محلی برنامه ای را بر اساس دانش و تجربه خود دنبال می‌کنند تا مطمئن شوند که بهترین عطرها و طعم‌ها را از گل رز دریافت می‌کنند.
به طور خلاصه، زمان مناسب برای تولید گلاب زمانی است که گل رز در حال شکوفه دادن کامل است، معمولاً در اواخر بهار یا اوایل تابستان. برداشت گلبرگ‌ها در اوایل صبح که بیشترین عطر را دارند و تقطیر سریع آنها به جذب اسانس و تولید گلاب با کیفیت بالا کمک می‌کند.
14 فایده و خواص گلاب
گلاب دارای خواص متعددی است که آن را به یک عنصر محبوب در کاربردهای مختلف تبدیل می‌کند. در اینجا برخی از خواص قابل توجه گلاب آورده شده است:
1. استفاده در عطر
گلاب به خاطر رایحه گلی دلپذیرش مشهور است. رایحه ای متمایز، شیرین و لطیف دارد که اغلب به‌عنوان طراوت و آرامش توصیف می‌شود. رایحه گل رز آن را به ماده ای محبوب در عطرها، اسپری‌های اتاقی و محصولات معطر تبدیل کرده است.
2. تسکین دهنده و آبرسان
گلاب خاصیت تسکین دهنده و آبرسانی دارد و آن را برای پوست مفید می‌کند. به آرام کردن و مرطوب کردن پوست کمک می‌کند و آن را برای انواع پوست‌های خشک، حساس یا تحریک شده مناسب می‌کند. گلاب را می‌توان به‌عنوان تونر صورت استفاده کرد یا به ماسک‌های صورت، مرطوب کننده‌ها و سایر محصولات مراقبت از پوست اضافه کرد.
3. ضد التهاب
گلاب دارای خواص ضد التهابی است که می‌تواند به کاهش قرمزی، تحریک و التهاب کمک کند. می‌توان از آن به صورت موضعی برای کاهش بیماری‌های پوستی مانند آکنه، اگزما و روزاسه استفاده کرد. اثرات تسکین دهنده و خنک کننده گلاب آن را به یک درمان طبیعی محبوب برای تحریک پوست تبدیل کرده است.
4. آنتی اکسیدان
گلاب حاوی آنتی اکسیدان‌هایی است که به محافظت از پوست در برابر رادیکال‌های آزاد و آسیب‌های محیطی کمک می‌کند. آنتی اکسیدان‌ها به خنثی کردن مولکول‌های مضری که می‌توانند باعث پیری زودرس و آسیب به پوست شوند، کمک می‌کنند. استفاده از گلاب در روتین‌های مراقبت از پوست می‌تواند به حفظ جوانی و ظاهری سالم پوست کمک کند.
5. منقبض کننده
گلاب اثر انقباضی ملایمی دارد که می‌تواند به سفت شدن و تقویت پوست کمک کند. می‌توان از آن برای به حداقل رساندن ظاهر منافذ و بهبود بافت کلی پوست استفاده کرد. گلاب همچنین می‌تواند به‌عنوان یک پاک کننده طبیعی آرایش و به‌عنوان یک ماده در پاک کننده‌های صورت استفاده شود.
6. آرامش بخش و تقویت کننده خلق و خو
عطر گلاب به‌عنوان اثر آرام بخش و آرامش بخش بر ذهن و بدن شناخته شده است. اغلب در رایحه درمانی برای کاهش استرس، اضطراب و تقویت حس خوب استفاده می‌شود. رایحه ملایم گلاب می‌تواند به بهبود خلق و خو و ایجاد فضایی آرام کمک کند.
7. کاربردهای آشپزی
گلاب در کاربردهای آشپزی، به ویژه در غذاهای خاورمیانه و جنوب آسیا استفاده می‌شود. طعم لطیف گلی را به غذاهای مختلف، دسرها، نوشیدنی‌ها و شیرینی‌ها اضافه می‌کند. گلاب معمولاً در دستور العمل هایی مانند باقلوا، شیرینی ترکی و نوشیدنی‌های با طعم گل رز استفاده می‌شود.
8. ضد پیری
گلاب به دلیل خواص ضد پیری که دارد اغلب در محصولات مراقبت از پوست استفاده می‌شود. به آبرسانی و حجیم شدن پوست کمک می‌کند و ظاهر خطوط ریز و چین و چروک را کاهش می‌دهد. آنتی اکسیدان‌های موجود در گلاب همچنین با محافظت از پوست در برابر استرس اکسیداتیو و ایجاد پوستی جوان‌تر، به اثرات ضد پیری آن کمک می‌کند.
9. ضد عفونی کننده و ضد باکتری
گلاب دارای خواص ضد عفونی کننده و ضد باکتری ملایمی است. می‌توان از آن برای پاکسازی و ضد عفونی پوست استفاده کرد و برای درمان بریدگی‌های جزئی، سوختگی‌ها و زخم‌ها مفید است. علاوه بر این، گلاب ممکن است با مهار رشد باکتری‌های مولد آکنه و کاهش التهاب، به پیشگیری و کاهش آکنه کمک کند.
10. مراقبت از مو
گلاب می‌تواند به طرق مختلف برای مو مفید باشد. این می‌تواند به تعادل سطح pH پوست سر کمک کند، تحریک را تسکین دهد و محیطی سالم برای پوست سر ایجاد کند. گلاب اغلب به‌عنوان یک نرم کننده طبیعی استفاده می‌شود که باعث آبرسانی و درخشندگی مو می‌شود. همچنین می‌توان از آن به‌عنوان ماست مو استفاده کرد یا به ماسک‌های مو اضافه کرد تا تارها را تغذیه و احیا کند.
11. تقویت کننده خلق و خو
عطر گلاب به داشتن خواص تقویت کننده خلق و خو معروف است. در رایحه درمانی، اغلب برای بهبود خلق و خو، کاهش استرس و تقویت آرامش استفاده می‌شود. رایحه ملایم گلاب می‌تواند به ایجاد فضایی آرام‌بخش و آرام‌بخش کمک کند و آن را برای تمرین‌های رایحه‌درمانی، مانند پخش‌کننده‌ها یا اسپری‌ها مفید می‌کند.
12. کمک به هضم غذا
گلاب به طور سنتی در فرهنگ‌های خاصی به‌عنوان کمک کننده گوارشی استفاده می‌شده است. اعتقاد بر این است که خواص گوارشی ملایمی دارد و می‌تواند به تسکین ناراحتی معده یا سوء هاضمه کمک کند. گلاب گاهی به چای‌های گیاهی اضافه می‌شود یا به‌عنوان یک ماده در داروهای سنتی گوارش استفاده می‌شود.
13. مراقبت از چشم
از گلاب می‌توان برای تسکین و طراوت چشم‌های خسته یا تحریک شده استفاده کرد. می‌تواند به کاهش پف، قرمزی و خشکی دور چشم کمک کند. خیساندن پدهای پنبه ای یا استفاده از گلاب چشمی می‌تواند یک اثر خنک کننده و جوان کننده داشته باشد و ظاهری بیدارتر و با طراوت را ایجاد کند.
14. رایحه درمانی و آرامش
گلاب معمولاً در تمرینات رایحه درمانی برای اثرات آرام بخش و آرامش بخش استفاده می‌شود. اغلب به حمام‌ها اضافه می‌شود، در بخار صورت استفاده می‌شود، یا در روغن‌های ماساژ گنجانده می‌شود تا آرامش، کاهش استرس، و ایجاد یک تجربه لوکس و معطر ایجاد شود.
به یاد داشته باشید که قبل از استفاده از گلاب، کیفیت و خلوص آن را بررسی کنید، به خصوص اگر قصد دارید از آن برای اهداف دارویی یا آرایشی استفاده کنید. گلاب خالص و ارگانیک بدون هیچ گونه مواد شیمیایی اضافه شده یا عطرهای مصنوعی به طور کلی بهترین انتخاب برای به دست آوردن طیف کاملی از خواص و فواید است.
موارد مصرف گلاب در آشپزی
گلاب ماده ای لذت بخش است که می‌توان از آن برای القای ظروف با عطروطعم لطیف گلی استفاده کرد. معمولاً در غذاهای خاورمیانه، آسیای جنوبی و مدیترانه استفاده می‌شود. در اینجا برخی از کاربردهای محبوب گلاب در آشپزی آورده شده است:
1. دسرها و شیرینی‌ها
گلاب اغلب در دسرها و خوراکی‌های شیرین استفاده می‌شود تا نت گلی لطیفی به آن اضافه شود. به ویژه با موادی مانند عسل، پسته، بادام و هل به خوبی جفت می‌شود. برخی از دسرهای کلاسیک که حاوی گلاب هستند عبارتند از: باقلوا، شیرینی ترکی، بستنی با طعم گل رز، پودینگ برنج و انواع شیرینی.
2. نوشیدنی‌ها
از گلاب می‌توان برای طعم دادن به طیف وسیعی از نوشیدنی‌ها اعم از گرم و سرد استفاده کرد. این یک پیچ و تاب با طراوت و معطر به نوشیدنی‌ها اضافه می‌کند. گلاب معمولاً در نوشیدنی‌های سنتی مانند لیموناد گلاب، میلک شیک با طعم گل رز، چای دم کرده گل رز و ماکت گل استفاده می‌شود.
3. شربت و سس
از گلاب برای تهیه شربت‌ها و سس‌های خوش طعم استفاده می‌شود. این ها را می‌توان روی دسرها، پنکیک‌ها ریخته یا به‌عنوان رویه ماست و بستنی استفاده کرد. شربت گلاب یکی از مواد اصلی دسرهای ایرانی مانند زولبیا و بامیه است.
4. ترشی کردن و سس کردن
گلاب را می‌توان به مارینادهای گوشت، به ویژه در غذاهای خاورمیانه و ایرانی اضافه کرد. می‌تواند گوشت را با طعم گلی لطیف القا کند. علاوه بر این، گلاب را می‌توان در سس‌های سالاد یا وینگرت گنجانید تا پیچ و تاب بی نظیری به آنها بدهد.
5. پخت و پز
گلاب را می‌توان به کیک‌ها، کلوچه‌ها و شیرینی‌ها اضافه کرد تا طعم گلی لطیفی ایجاد کند. می‌توان از آن در فراستینگ باترکریم، لعاب و خامه فرم گرفته استفاده کرد تا طعم آن را بهبود بخشد. از گلاب در تهیه گل ختمی خانگی با عطر گلاب نیز استفاده می‌شود.
6. مربا و کنسرو
از گلاب می‌توان برای افزایش طعم مرباها و کنسروهای خانگی استفاده کرد. رایحه‌ای معطر به کنسروهای میوه‌ای مانند توت‌فرنگی، تمشک یا زردآلو می‌افزاید و به آنها حالتی دلپذیر می‌دهد.
به یاد داشته باشید که گلاب غلظت بالایی دارد، بنابراین استفاده از آن در آشپزی بسیار مهم است. با مقدار کم شروع کنید، زیرا مقدار کمی به شما کمک می‌کند. علاوه بر این، یک گلاب با کیفیت بالا را انتخاب کنید که مناسب مواد غذایی باشد و فاقد مواد افزودنی یا مواد مصنوعی باشد تا بهترین نتیجه را داشته باشید.
خواه در دسرها، نوشیدنی‌ها یا غذاهای خوش طعم، ترکیب گلاب در آشپزی می‌تواند طعمی ظریف و معطر به خلاقیت‌های آشپزی شما ببخشد.
گلاب سحرخیز
سحرخیز یک برند ایرانی است که در زمینه تولید انواع محصولات گیاهی و گلی از جمله گلاب فعالیت می‌کند. برند سحرخیز به خاطر گلاب مرغوب خود که با روش‌های سنتی و از شهر کاشان در ایران تهیه می‌شود، شناخته شده است. گلاب سحرخیز از گل رز دمشقی (Rosa damascena) تولید می‌شود، گونه‌ای خاص که به‌خاطر عطروطعم قوی‌اش شناخته می‌شود. این برند به استفاده از گلبرگ‌های گل رز با کیفیت ممتاز و استفاده از تکنیک‌های تقطیر سنتی برای استخراج اسانس و تولید گلاب می‌بالد.
گلاب سحرخیز را اغلب دارای عطری غنی و طبیعی و طعمی لطیف و شیرین توصیف می‌کنند. هم توسط افراد و هم افراد حرفه‌ای در کاربردهای مختلف آشپزی و آرایشی استفاده می‌شود. گلاب این برند به دلیل خلوص آن شناخته شده است و عاری از مواد افزودنی، عطر مصنوعی یا مواد نگهدارنده است.
گلاب سحرخیز به دلیل فرایند تولید اصیل و سنتی خود، جذب ذات گل رز و حفظ خواص طبیعی آن بسیار موردتوجه است. این یک انتخاب محبوب در میان افرادی است که به دنبال تجربه عطروطعم واقعی گلاب در آشپزی، پخت‌وپز یا مراقبت از پوست هستند.
