زعفران که به «طلای سرخ» شهرت دارد، یکی از گران‌بهاترین ادویه‌های جهان است. با توجه به قیمت زعفران و تقاضای روزافزون جهانی، این محصول همواره هدف سودجویی و تقلب قرار گرفته است. اهمیت شناخت روش‌های شناسایی زعفران اصل زمانی بیشتر می‌شود که بدانیم مصرف زعفران تقلبی نه تنها باعث ضرر مالی می‌شود، بلکه می‌تواند سلامت بدن را نیز به خطر بیندازد. به‌عنوان مثال، وجود رنگ‌های شیمیایی یا ناخالصی‌های ناشناخته در زعفران تقلبی ممکن است منجر به مسمومیت‌های غذایی یا حساسیت‌های شدید شود. در این مقاله از سحرخیز، به صورت کامل و کاربردی روش‌های ساده‌ای برای تشخیص زعفران اصل ارائه شده است. این روش‌ها شامل بررسی رنگ، عطر، طعم، شکل ظاهری، واکنش در آب جوش، استفاده از کاغذ سفید و آزمایش با جوش‌شیرین هستند. اجرای دقیق هر یک از این راهکارها می‌تواند راهنمای مناسبی برای جلوگیری از خرید زعفران تقلبی باشد.
روش‌های تشخیص زعفران اصل از زعفران تقلبی
در نحوه تشخیص زعفران اصل از زعفران تقلبی راهکارهای مختلفی وجود دارد که هر کدام ویژگی خاصی را بررسی می‌کنند. هیچ‌کدام از این روش‌ها به‌تنهایی کافی نیستند، اما ترکیب چندین آزمایش ساده می‌تواند تا حد زیادی اطمینان‌بخش باشد. در ادامه مهم‌ترین و عملی‌ترین روش‌های تشخیص زعفران اصل از زعفران تقلبی را بررسی می‌کنیم:
بررسی رنگ زعفران در آب جوش
یکی از ابتدایی‌ترین و مؤثرترین راهکارها برای نحوه تشخیص زعفران اصل از زعفران تقلبی توجه به رنگ‌دهی آن در آب جوش است. زمانی که چند رشته زعفران اصل را در یک لیوان آب جوش بیندازید، ابتدا رنگ زرد طلایی به‌آرامی در آب پخش می‌شود. این فرایند زمان‌بر است و رنگ به‌تدریج شدت می‌گیرد. اما در زعفران تقلبی، رنگ به‌سرعت و با شدت زیاد در آب حل می‌شود و معمولاً رنگ قرمز یا نارنجی غیرطبیعی ایجاد می‌کند. دلیل این تفاوت در وجود رنگ‌دانه‌های طبیعی مانند کروستین و کروسین در زعفران اصل است، درحالی‌که در نمونه‌های تقلبی از رنگ‌های مصنوعی استفاده می‌شود. نکته مهم این است که در زعفران اصل، رشته‌ها حتی پس از چند ساعت غوطه‌وری در آب جوش نیز شکل و استحکام خود را حفظ می‌کنند، اما در زعفران تقلبی، رشته‌ها نرم شده یا رنگشان کاملاً از بین می‌رود. این آزمایش ساده و کم‌هزینه یکی از رایج‌ترین روش‌هایی است که حتی در خانه نیز می‌توان انجام داد.
بررسی عطر و بوی زعفران
زعفران اصل دارای عطری نافذ و شیرین است. دلیل این رایحه خاص وجود ماده‌ای به نام سافرانال است. در مقابل، زعفران تقلبی یا بویی ندارد یا بوی تند و ناخوشایند ناشی از مواد شیمیایی می‌دهد. برای آزمایش این موضوع، کافی است چند رشته زعفران را میان انگشتان خود بمالید و بوی حاصل را بررسی کنید. اگر رایحه‌ای ملایم و دلنشین استشمام کردید، نشانه‌ای از اصل بودن زعفران است. البته باید توجه داشت که زعفران اصل هیچ‌گاه نباید بوی تند ادویه‌های دیگر مانند فلفل یا دارچین بدهد. در برخی موارد، متقلبان برای پوشاندن بوی زعفران تقلبی از اسانس‌های صنعتی استفاده می‌کنند. اما این بوها غالباً مصنوعی، تیز و غیرطبیعی‌اند و به‌راحتی با تجربه قابل تشخیص هستند. 
آزمایش طعم زعفران
یکی دیگر از راهکارهای مهم در نحوه تشخیص زعفران اصل از زعفران تقلبی چشیدن مقدار کمی از آن است. زعفران اصل طعم تلخ و گس دارد، اما هیچ‌گاه شیرین یا خوش‌طعم نیست. اگر نمونه‌ای که خریداری کرده‌اید مزه‌ای شیرین یا بی‌مزه داشته باشد، احتمالاً تقلبی است. این شیرینی ممکن است ناشی از افزودن شکر یا سایر مواد افزودنی باشد تا وزن محصول افزایش یابد. زعفران اصل به‌هیچ‌وجه نباید طعمی جز تلخی طبیعی خود داشته باشد، زیرا همین ویژگی باعث می‌شود که در غذا تنها به مقدار کمی از آن نیاز باشد. هنگام چشیدن، باید فقط یک رشته کوچک را تست کنید و از مصرف بیش از اندازه خودداری کنید.
مقاله مرتبط: تاثیر زعفران برای کم خونی
بررسی شکل و ظاهر رشته‌ها
ظاهر زعفران یکی از شاخص‌ترین معیارهای تشخیص اصالت است. رشته‌های زعفران اصل باریک، شیاردار و در انتهای خود کمی قیفی‌شکل هستند. رنگ آنها از قرمز تیره تا قهوه‌ای متمایل به قرمز متغیر است. اگر رشته‌هایی دیدید که بیش از حد صاف، یکدست یا براق بودند، احتمال تقلب وجود دارد. گاهی متقلبان رشته‌های گیاهان دیگر مانند ذرت یا حتی الیاف رنگ‌شده را به‌جای زعفران عرضه می‌کنند. این رشته‌ها معمولاً فاقد شیار طبیعی زعفران هستند و ضخامتشان متفاوت است. همچنین، در زعفران اصل اغلب بخش کمی از انتهای رشته به رنگ زرد یا نارنجی دیده می‌شود که نشانه طبیعی بودن آن است؛ بنابراین توجه به جزئیات ظاهری می‌تواند کمک زیادی به مصرف‌کننده در خرید محصول معتبر کند.
آزمایش کاغذ سفید
یکی از روش‌های ساده دیگر این است که چند رشته زعفران را بین دو ورق کاغذ سفید یا دستمال کاغذی قرار دهید و فشار دهید. اگر زعفران تقلبی باشد، معمولاً رنگ مصنوعی آن به‌سرعت روی کاغذ پخش می‌شود و لکه‌ای پررنگ به جا می‌گذارد. اما زعفران اصل رنگ‌دهی به این شکل ندارد و فقط اثری کم‌رنگ و طبیعی ایجاد می‌کند. این آزمایش به‌ویژه برای تشخیص محصولاتی که به طور غیرقانونی با رنگ‌های خوراکی یا شیمیایی آغشته شده‌اند بسیار مفید است. با وجود سادگی، این روش می‌تواند در کنار دیگر آزمایش‌ها اطمینان بیشتری به شما بدهد.
آزمایش جوش‌شیرین و آب
یکی از آزمایش‌های قدیمی برای نحوه تشخیص زعفران اصل از زعفران تقلبی استفاده از محلول جوش‌شیرین و آب است. کافی است مقدار کمی جوش‌شیرین را در یک لیوان آب حل کنید و سپس چند رشته زعفران در آن بیندازید. اگر رنگ محلول به قرمز یا صورتی تغییر کند، زعفران تقلبی است. درحالی‌که زعفران اصل رنگ زرد یا نارنجی متمایل به قهوه‌ای تولید می‌کند. علت این تفاوت در واکنش مواد شیمیایی به‌کاررفته در تقلب با ترکیبات طبیعی زعفران است. هرچند این آزمایش چندان رایج نیست، اما می‌تواند در مواقع شک کمک‌کننده باشد.
استفاده از هاون یا آسیاب
زمانی که زعفران اصل را در هاون یا آسیاب می‌کوبید، پودر آن به رنگ قرمز نارنجی درمی‌آید. درحالی‌که زعفران تقلبی ممکن است پودری قهوه‌ای یا حتی زرد داشته باشد. علاوه بر رنگ، بوی زعفران در این حالت نیز بیشتر آزاد می‌شود و به‌خوبی می‌توان رایحه واقعی آن را تشخیص داد. این روش برای کسانی که زعفران را پیش از استفاده پودر می‌کنند، ساده و کاربردی است.
تفاوت های زعفران اصل و زعفران تقلبی
| تفاوت زعفران اصل از زعفران تقلبی | زعفران تقلبی | زعفران اصل |
| رنگ در آب جوش | رنگ بلافاصله و بسیار پررنگ (قرمز یا نارنجی غیرطبیعی) آزاد می‌شود. | به‌آرامی رنگ زرد طلایی و ملایم آزاد می‌کند، رشته‌ها شکل خود را حفظ می‌کنند. |
| عطر و بو | بدون بو یا دارای بوی تند، مصنوعی و غیرطبیعی (گاهی با اسانس پوشانده می‌شود). | بوی مطبوع و ملایم دارد. |
| طعم | شیرین یا بی‌مزه، معمولاً با شکر یا مواد افزودنی همراه است. | تلخ و کمی گس، هرگز شیرین یا بی‌مزه نیست. |
| ظاهر رشته‌ها | صاف، یکدست، براق یا ساخته‌شده از گیاهان و الیاف رنگ‌شده. | باریک، شیاردار، انتهای قیفی‌شکل با رنگ قرمز تیره تا نارنجی. |
| کاغذ سفید | رنگ شدید و لکه پررنگ به‌جا می‌گذارد (به دلیل رنگ مصنوعی). | رنگ طبیعی کمی روی کاغذ می‌گذارد، بدون لکه مصنوعی. |
| آزمایش جوش‌شیرین | محلول به رنگ صورتی یا قرمز تغییر می‌کند. | محلول زرد یا نارنجی متمایل به قهوه‌ای ایجاد می‌کند. |
| آسیاب یا هاون | پودر قهوه‌ای یا زرد، بدون عطر طبیعی. | پودر آن قرمز نارنجی با بوی نافذ و طبیعی است. |
سخن پایانی
تشخیص زعفران اصل از زعفران تقلبی کاری دشوار به نظر می‌رسد، اما با دقت و استفاده از روش‌های ساده می‌توان تا حد زیادی از اصالت محصول اطمینان پیدا کرد. بررسی رنگ در آب جوش، آزمایش بو و طعم، توجه به شکل ظاهری رشته‌ها، تست کاغذ سفید، آزمایش جوش‌شیرین و حتی کوبیدن زعفران در هاون، همگی ابزارهایی هستند که در دسترس همگان قرار دارند. هر یک از این روش‌ها ویژگی خاصی از زعفران را آشکار می‌سازد و ترکیب آنها می‌تواند مانعی جدی در برابر خرید محصول تقلبی باشد. اهمیت این موضوع تنها در جنبه اقتصادی خلاصه نمی‌شود، بلکه به طور مستقیم با سلامت افراد نیز ارتباط دارد. زعفران اصل با ترکیبات طبیعی خود خواص دارویی و تغذیه‌ای فراوانی دارد، اما نمونه‌های تقلبی می‌توانند مملو از رنگ‌های شیمیایی و مواد مضر باشند؛ بنابراین، مصرف‌کنندگان باید همواره با آگاهی و حساسیت بیشتر نسبت به خرید این ادویه ارزشمند اقدام کنند. در نهایت، می‌توان گفت که دانستن نحوه تشخیص زعفران اصل از زعفران تقلبی نه‌تنها از هدررفت سرمایه جلوگیری می‌کند، بلکه به حفظ سلامت و ارتقای کیفیت زندگی نیز کمک شایانی خواهد کرد. سؤالات متداول
آیا روش آب برای تشخیص زعفران اصل مؤثر است؟
بله زعفران اصل رنگ خود را به آرامی و یکنواخت در آب آزاد می‌کند و رشته‌ها سالم می‌مانند، اما زعفران تقلبی ممکن است رنگ خود را سریع یا لکه‌ای آزاد کند.
چه نکاتی هنگام خرید زعفران اصل باید رعایت شود؟
خرید از فروشگاه‌های معتبر، توجه به بسته‌بندی و تاریخ مصرف، و توجه به قیمت مناسب می‌تواند به تشخیص زعفران اصل کمک کند.
چگونه از طریق ظاهر زعفران اصل را از تقلبی تشخیص بدهیم؟
با بررسی رنگ، شکل رشته‌ها و طول آنها می‌توان زعفران اصل را شناسایی کرد. رشته‌های زعفران اصل باریک، شیاردار و رنگ آن قرمز تیره است. همچنین بسته‌بندی‌های معتبر معمولا مهرهای گواهی کیفیت دارند، که یکی از روش های تشخیص زعفران اصل است.
چطور می‌توانم مطمئن شوم زعفرانی که خریدم اصل است؟
بهترین راه استفاده از ترکیب چند روش تشخیص مانند بو، رنگ، شکل و تست در آب جوش است.
آیا رنگ زعفران در آب باید سریع آزاد شود؟
خیر، در زعفران اصل رنگ به آرامی آزاد می‌شود و نباید به صورت ناگهانی یا زیاد باشد.
زعفران تقلبی چه ضررهایی برای سلامتی دارد؟
ممکن است شامل رنگ‌های شیمیایی یا ناخالصی‌های مضر باشد که می‌تواند باعث مسمومیت یا حساسیت شود.
آیا قیمت زعفران همیشه نشان‌دهنده اصل بودن آن است؟
نه، گاهی زعفران تقلبی با قیمت بالا هم فروخته می‌شود؛ بنابراین روش‌های تشخیص اهمیت بیشتری دارند.
منبع: https://motherwouldknow.com/
https://sunlandsaffron.com/
