تاریخچه چای به بیش از 5000 سال پیش در چین باز می‌گردد، جایی که در ابتدا برای اهداف دارویی مصرف می‌شد. طبق افسانه، امپراتور چینی Shennong زمانی که برگ گیاهی در نزدیکی آن در دیگ آب جوش او افتاد، چای را کشف کرد. او دم کرده به دست آمده را چشید و آن را با طراوت و نشاط آور یافت و او را به این باور رساند که خواص دارویی دارد. با گذشت زمان، مصرف چای در سراسر چین گسترش یافت و به بخش مهمی از فرهنگ و زندگی روزمره این کشور تبدیل شد. در طول سلسله تانگ (618-907 بعد از میلاد)، نوشیدن چای به یک فعالیت اجتماعی رایج تبدیل شد و فرهنگ چای شروع به توسعه کرد.
در قرن شانزدهم، چای از طریق بازرگانان پرتغالی و هلندی به اروپا معرفی شد. چای به سرعت به یک کالای محبوب تبدیل شد و تجارت چای تبدیل به یک تجارت سودآور شد. شرکت بریتانیایی هند شرقی به بازیگر غالب در تجارت چای تبدیل شد و مزارع چای را در هند و سیلان (سریلانکا کنونی) ایجاد کرد تا تقاضای رو به رشد را برآورده کند. نوشیدن چای به زودی به یک پدیده فرهنگی در بریتانیا تبدیل شد و به بخشی ضروری از زندگی روزمره تبدیل شد. سنت چای بعد از ظهر در قرن نوزدهم متولد شد، جایی که چای و تنقلات در اواخر بعد از ظهر برای جلوگیری از گرسنگی قبل از شام سرو می شد.
امروزه چای یکی از پرمصرف‌ترین نوشیدنی ها در جهان است که در بسیاری از کشورها دارای تاریخ و اهمیت فرهنگی غنی است. از آغاز فروتنانه خود به عنوان یک نوشیدنی دارویی در چین باستان، این نوشیدنی به یک پدیده جهانی تبدیل شده است که مردم از هر طبقه از آن لذت می برند.
تاریخچه چای در ایران
چای برای قرن‌ها بخش مهمی از فرهنگ و جامعه ایرانی بوده است. در حالی که مشخص نیست دقیقا چه زمانی چای برای اولین بار وارد ایران شد، گمان می‌رود که در قرن شانزدهم میلادی توسط بازرگانان ایرانی از چین آورده شده باشد. در ابتدا، چای در درجه اول توسط طبقه بالا مصرف می‌شد و یک کالای لوکس به حساب می آمد. با این حال، با گذشت زمان، با افزایش در دسترس بودن و مقرون به صرفه بودن چای، آن را گسترده‌تر و در دسترس همه طبقات جامعه قرار داد.
امروزه چای محبوب ترین نوشیدنی در ایران است و در طول روز و اغلب در لیوان های کوچک به نام «استکان» مصرف می‌شود. ایرانی‌ها معمولاً چای خود را قوی دم می‌کنند و اغلب شکر یا شیرین‌کننده‌های دیگر را برای افزایش طعم به آن اضافه می‌کنند. چای سیاه محبوب ترین نوع چای است، اما چای‌های گیاهی یا دمنوش‌های گیاهی نیز به ویژه به دلیل خواص دارویی آن ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.
ایران سابقه طولانی در کشت چای دارد، به ویژه در استان‌های شمالی گیلان و مازندران که به باغ‌های چای معروف هستند و برخی از مرغوب‌ترین چای‌های کشور را تولید می‌کنند. تولید چای در ایران طی سال‌ها به دلیل عوامل سیاسی و اقتصادی دارای نوسان بوده است، اما همچنان بخش مهمی از چشم‌انداز فرهنگی و اقتصادی کشور است.
آشنایی با انواع مختلف چای
انواع مختلفی از چای در سراسر جهان وجود دارد که هر کدام طعم، عطر و ویژگی های منحصر به فردی دارند. در اینجا به برخی از رایج ترین انواع چای و تفاوت های آنها اشاره می کنیم:
چای سیاه
این نوع چای به طور کامل اکسید شده و در نتیجه رنگ تیره و طعمی قوی دارد. این چای معمولاً پر کافئین‌ترین نوع چای است و اغلب با شیر و شکر میل می‌شود.
انواع چای سیاه
- چای آسام: این چای سیاه از منطقه آسام در هند می‌آید و به دلیل طعم مالت آن شناخته شده است.
- چای دارجلینگ: این چای سیاه از منطقه دارجلینگ در بنگال غربی هند می آید و به خاطر طعم مشک دار و میوه‌ای خود شناخته شده است.
- چای سیلان: این چای سیاه از سریلانکا می آید و دارای طعمی پررنگ و قوی است.
- چای کیمون: این چای سیاه از شهرستان Qimen در استان آنهویی چین می آید و دارای عطر گل و طعم کمی دودی است.
- چای ارل گری: این یک چای سیاه طعم‌دار است که با روغن ترنج دم می‌شود و طعم و عطر مرکباتی به آن می‌دهد.
- چای صبحانه انگلیسی: این ترکیبی از چندین چای سیاه است، معمولاً چای های آسام، سیلان و کنیا، و به خاطر طعم زیاد و قوی آن معروف است.
- چای Lapsang Souchong: این چای سیاه از کوه های Wuyi در استان فوجیان چین می آید و به دلیل طعم دودی قوی خود شناخته شده است.
- چای یوننان: این چای سیاه از استان یوننان در چین می آید و طعمی غنی و خاکی با کمی شیرینی دارد.
چای سبز
چای سبز اکسیده نمی‌شود و از برگ های گیاه کاملیا سیننسیس تهیه می‌شود. طعمی سبک و لطیف دارد و آنتی اکسیدان بالایی دارد و میزان سوخت و ساز بدن را بالا می‌برد اغلب بدون شیر یا شکر مصرف می‌شود.
انواع چای سبز
- سنچا: این رایج ترین نوع چای سبز در ژاپن است و با طعم علف و گیاهی آن مشخص می‌شود.
- ماچا: این یک چای سبز پودری است که در آب داغ مخلوط می‌شود تا یک نوشیدنی کف آلود و خامه‌ای ایجاد شود. این طعم غنی و اومامی دارد و اغلب در مراسم سنتی چای ژاپنی استفاده می‌شود.
- Dragonwell (Longjing): این چای سبز از منطقه Hangzhou چین می آید و دارای طعمی آجیلی و کمی شیرین است.
- باروت: این چای سبز از چین به خاطر برگ های فشرده آن که شبیه گلوله های باروت هستند نامگذاری شده است. طعم دودی و کمی تلخ دارد.
- Gyokuro : این یک چای سبز ژاپنی با کیفیت بالا است که چند هفته قبل از برداشت در سایه رشد می‌کند. دارای طعمی غنی و گیاهی و بافتی صاف و کرمی است.
- یاس: یاس یک نوع چای سبز است که با گل های یاس معطر می شود و طعمی لطیف و گلی به آن می‌دهد.
- بانچا: این یک چای سبز ژاپنی با درجه پایین تر است که از برگ های بزرگتر و بالغ تر تهیه می‌شود. این طعم ملایم تر و خاکی تر از سنچا دارد.
- مائو فنگ: این یک چای سبز چینی است که با برگ های بلند و باریک و طعم ظریف و کمی شیرین آن مشخص می‌شود.
چای ماسالا
چای ماسالا یک نوشیدنی محبوب در هند و سایر مناطق جنوب آسیا است. از دم کردن چای سیاه با مخلوطی از ادویه ها و گیاهان معطر مانند دارچین، هل، زنجبیل، میخک و فلفل سیاه تهیه می شود. این چای معمولاً با جوشاندن ادویه ها با آب و شیر تهیه می شودچای ماسالا به خاطر طعم و عطر گرم و تندش معروف است. اغلب به عنوان یک نوشیدنی صبح یا بعد از ظهر مصرف می شود و اعتقاد بر این است که فواید سلامتی زیادی از جمله بهبود هضم، افزایش انرژی و کاهش استرس دارد.
چای اولانگ
این نوع چای تا حدی اکسید می‌شود و در نتیجه طعمی بین چای سیاه و سبز قرار می گیرد. چای اولانگ می‌تواند از سبک و گلدار تا غلیظ و دودی باشد.
چای سفید
چای سفید از برگ‌ها و جوانه های جوان گیاه کاملیا سیننسیس تهیه می‌شود. این چای در بین انواع چای کمتر فرآوری شده است و طعمی لطیف و شیرینی دارد.
چای گیاهی
دمنوش‌های گیاهی از گیاه کاملیا سیننسیس ساخته نمی‌شوند و می توانند شامل طیف گسترده‌ای از مواد مانند گیاهان، میوه ها و ادویه جات باشند. آنها اغلب فاقد کافئین هستند و می توانند طیف وسیعی از طعم ها و فواید سلامتی داشته باشند.
چای رویبوس
چای رویبوس از برگ های گیاه Aspalathus linearis که بومی آفریقای جنوبی است تهیه می‌شود. بدون کافئین است و طعمی شیرین و آجیلی دارد.
چای مات
چای مات یا ماته از برگ های گیاه یربا ماته که بومی آمریکای جنوبی است تهیه می‌شود. طعمی تلخ و خاکی دارد و اغلب با شیر و شکر میل می شود.
هر نوع چای طعم، عطر و ویژگی های منحصر به فرد خود را دارد و می‌توان آن را به دلیل ویژگی های متمایز و خواصی که دارند طبق سلیقه خود میل کرد.
