زعفران یکی از گران‌بهاترین و پرطرف‌دارترین ادویه‌های جهان با کاربردهای متنوع است. خاستگاه این گیاه شهر همدان ایران بوده و تاریخچه آن به حدود ۳ هزار سال قبل برمی‌گردد. بعدها کشت آن توسط ایرانیان به سایر کشورها گسترش یافت. این گیاه شگفت‌انگیز ترکیبات فعالی دارد که در حفظ سلامت بدن و پیشگیری از بیماری‌ها مؤثر است. ازاین‌رو گفته می‌شود که گیاه زعفران فقط یک ادویه ساده با رنگ و طعم بی‌نظیر نیست. این مسئله توجه بسیاری از محققان را به خود جلب کرده و با تحقیقات بیشتر، روزبه‌روز ابعاد شگفت‌انگیزتری از این گیاه کشف می‌شود.
اما یکی از ویژگی‌های مهم زعفران که آن را از دیگر ادویه‌ها متمایز می‌کند، قیمت بالای آن است. قیمت زعفران تحت تأثیر عوامل مختلفی مانند کیفیت، روش برداشت، و منطقه کشت آن قرار دارد. زعفران ایرانی با توجه به کیفیت بالا و خواص منحصر به فردی که دارد، معمولاً گران‌ترین نوع زعفران در بازار جهانی است. علاوه بر این، فرآیند برداشت زعفران بسیار زمان‌بر و حساس است، زیرا برای تولید یک گرم زعفران خشک، نیاز به برداشت هزاران گل است. به همین دلیل، زعفران همیشه به‌عنوان یکی از گران‌ترین ادویه‌ها شناخته می‌شود.
امروزه به دلیل تقاضای بالا، قیمت زعفران ممکن است نوساناتی داشته باشد. در نتیجه، هنگام خرید، مهم است که به کیفیت و اصالت آن توجه ویژه‌ای داشته باشید تا از خواص درمانی و طعم فوق‌العاده آن بهره‌مند شوید. در ادامه این مطلب، شما را با تاریخچه این گیاه و خواص آن بیشتر آشنا خواهیم کرد.
تاریخچه زعفران از دیروز تا امروز
قدمت و تاریخچه زعفران به دوره ساسانیان و ۳ هزار سال پیش در ایران و شهر همدان باز می‌گردد. بااین‌حال در برخی از منابع دیگر گفته شده که زعفران قدمت طولانی‌تری دارد و حدود ۵ هزار سال پیش در دوره آشوریان کشت شده است. درهرصورت آنچه مسلم است خاستگاه زعفران ایران است و برای نخستین‌بار ایرانیان بودند که این گیاه را به همه جهان معرفی کردند. گسترش کشت زعفران برای اولین‌بار توسط ایرانیانی که به خاطر معاویه به شام تبعید شده بودند صورت گرفت و سپس به سیسیل، اندلس و شمال آفریقا نیز گسترش یافت. کشت و مصرف زعفران در دوران هخامنشیان بسیار رواج یافت. در این دوره از زعفران به‌غیراز آشپزی به منظورهای مختلف از جمله رنگ دادن به خوراکی‌ها و معطر کردن محوطه کاخ استفاده می‌شد. امروزه نیز زعفران در مناطق مختلف کشور کشت می‌شود؛ اما شکل استفاده از آن نسبت به گذشته تغییر کرده است. به گونه‌ای که علاوه بر مصارف خوراکی از این گیاه برای ساخت محصولات آرایشی و تولید عطر و ادکلن نیز استفاده می‌شود.
زعفران در طب سنتی ایران
زعفران به عنوان یک داروی گیاهی در طب سنتی شناخته می‌شود که کاربردهای بالینی و درمانی بسیار زیادی دارد. طبع این گیاه گرم و خشک است و در طب سنتی این گیاه در درمان بسیاری از بیماری‌ها مانند مشکلات و نارسایی قلبی، پوکی‌استخوان، اختلالات معده و سرطان استفاده می‌شود. همچنین این گیاه مانند یک آرام‌بخش طبیعی عمل کرده و می‌تواند در رفع مشکلات خواب نیز مؤثر واقع گردد.
زعفران ایرانی، ادویه‌ای خاص و لوکس
از گذشته تا به امروز یکی از با ارزش‌ترین ادویه‌های جهان، ادویه زعفران بوده است. قدمت زعفران به چندین قرن قبل از میلاد مسیح می‌رسد. مستندات تاریخی از عمر ۳ هزار و ۵۰۰ ساله این ادویه با ارزش می‌گویند. به دلیل آنکه از هر ۲۳ هزار گل زعفران، چیزی حدود یک کیلوگرم زعفران به دست می‌آید؛ آن را همانند طلا گران‌بها می‌دانند و از آن با نام طلای سرخ یاد می‌کنند. ایران از خاستگاه‌های اصلی زعفران در طول تاریخ بوده و به دلیل ارزش بالای آن از ادویه زعفران ایرانی با عنوان ادویه‌ای خاص و لوکس یاد می‌شود.
زعفران کاربردهای بسیاری دارد. این ادویه‌ی ارزشمند که دارای رنگ و طعم منحصربه‌فردی‌ست، در طبخ انواع غذاها و شیرینی‌ها استفاده می‌شود. بوی شیرین و طعم ویژه آن می‌تواند هر غذایی را خوش‌طعم و معطر کند. یکی از دلایل محبوبیت غذاهای ایرانی، استفاده از ادویه زعفران در آن‌هاست.
زعفران به دلیل دارا بودن ارزش‌های غذایی مفید و مغذی مثل ویتامین آ، ویتامین سی، کلسیم، پتاسیم، روی و … دارای کاربرد درمانی هم هست. از گذشته تا به امروز از زعفران به عنوان یک داروی ضدافسردگی، درمان عفونت‌ها، سرفه، آسم، خشکی پوست و … استفاده می‌شود. برای زعفران کاربردهای درمانی بسیاری بیان شده اما فقط بعضی از آن‌ها مثل کاهش علائم قاعدگی، بهبود آلزایمر و افسردگی در تحقیقات به اثبات رسیده است.
همچنین از زعفران در تولید لوازم آرایشی و بهداشتی استفاده می‌شود. رنگ آن برای لوازم آرایشی و عطر آن برای تولید ادکلن‌ها بسیار پرکاربرد است. در گذشته هم مصریان از زعفران برای آرایش چهره خود استفاده می‌کردند.
ایران حدود ۹۰ تا ۹۳ درصد از تولید ادویه زعفران جهان را بر عهده دارد و بزرگ‌ترین تولیدکننده زعفران در جهان است. به همین دلیل زعفران ایرانی به عنوان یک ادویه‌ی خاص و لوکس به یکی از سوغاتی‌های اصیل و محبوب ایران تبدیل شده است. این طلای سرخ نماینده‌ی تاریخ و فرهنگ مردم ایران زمین است و از گذشته تا به امروز همراه ایرانی‌ها بوده است.
ادویه‌ی زعفران فقط یک ادویه‌ی ساده نیست بلکه به عنوان طلای سرخ نمادی از هویت، تاریخ و فرهنگ تمدن بشری کشورهایی مثل ایران است که از گذشته تا به امروز آن‌ها را همراهی کرده است.
خواص درمانی ادویه زعفران
اگر شما نیز تا کنون از زعفران فقط به عنوان یک ادویه برای خوش‌رنگ و خوش‌طعم کردن غذا استفاده کرده‌اید؛ در ادامه با ما همراه باشید تا خواص بی‌نظیر این ادویه جادویی را بشناسید:
- مؤثر در سلامت قلب و عروق
- تقویت سیستم ایمنی بدن
- تأثیر بر سلامت چشم
- سلامت تخمدان و بهبود قاعدگی
- خاصیت ضد سرطانی
- مؤثر در سلامت روان
- جلوگیری از آلزایمر
- تقویت استخوان‌ها
- خواص ضدالتهابی
- کاهش وزن
مؤثر در سلامت قلب و عروق
زعفران سرشار از ترکیبات آنتی‌اکسیدانی مانند کروسین و کروستین است که از بروز بیماری‌های قلبی جلوگیری می‌کنند. این ترکیبات سطح کلسترول مضر خون (LDL) را کاهش داده و در مقابل کلسترول مفید خون (HDL) افزایش می‌دهند و از این طریق از بروز سکته قلبی و تصلب شرایین پیشگیری می‌کنند. التهاب مزمن بدن و افزایش فشار خون یکی از اصلی‌ترین دلایل سکته قلبی است. زعفران دارای اثرات ضدالتهابی بوده و جریان خون در رگ‌ها را بهبود می‌بخشد؛ بنابراین با مصرف این گیاه از ابتلا به بیماری‌های قلبی و گرفتگی عروق جلوگیری خواهید کرد. برای اطلاعات بیشتر در این زمینه می‌توانید به مقاله خواص زعفران برای تپش قلب مراجعه کنید.
تقویت سیستم ایمنی بدن
سلول‌های دستگاه ایمنی برای مبارزه و دفاع از بدن نیاز به آنتی‌اکسیدان‌ها دارند. زعفران دارای مقادیر بالایی از آنتی‌اکسیدان است که باعث تقویت سیستم ایمنی بدن در برابر عفونت‌ها و عوامل خارجی می‌شود. ازاین‌رو با مصرف این گیاه سیستم ایمنی شما در برابر ویروس سرماخوردگی و آنفولانزا مقاوم خواهد شد.
تأثیر بر سلامت چشم
ترکیبات آنتی‌اکسیدان موجود در زعفران، سلول‌های چشمی را در برابر رادیکال‌های آزاد محافظت می‌کنند. مصرف این گیاه علاوه بر تقویت بینایی و بهبود سلامت چشم، از ابتلا به پیرچشمی، آب‌مروارید و سایر بیماری‌های چشم جلوگیری می‌کند.
سلامت تخمدان و بهبود قاعدگی
تحقیقات پزشکی نشان داده که ترکیبات موجود در زعفران برای سلامت تخمدان‌ها بسیار مفید است و می‌تواند در بهبود قاعدگی، دردهای پیش از قاعدگی و سندورم پیش از قاعدگی یا همان PMS مؤثر باشد.
خاصیت ضد سرطانی
یکی دیگر از خواص باورنکردنی این گیاه دارویی، کمک به درمان و بهبود انواع سرطان است. زعفران دارای ترکیباتی است که منجر به مرگ سلول‌های سرطانی می‌شود. پزشکان و محققان در حال انجام آزمایش و تحقیق درباره تأثیر زعفران روی سلول‌های سرطانی هستند.
مؤثر در سلامت روان
زعفران با تأثیرگذاری بر سطح انتقال‌دهنده‌های عصبی، به بهبود خلق‌وخو و درمان افسردگی کمک می‌کند. تحقیقات نشان داده‌اند که این گیاه می‌تواند به اندازه داروهای شیمیایی در درمان افسردگی مؤثر باشد. به همین دلیل، زعفران به عنوان یکی از بهترین گزینه‌ها برای کنترل اضطراب و اعصاب شناخته می‌شود. این گیاه خوش‌طعم، مانند یک آرام‌بخش طبیعی عمل کرده و می‌تواند جایگزین مناسبی برای داروهای خواب‌آور باشد. برای اطلاعات بیشتر در این زمینه، به مقاله خواص زعفران در درمان افسردگی مراجعه کنید.
جلوگیری از آلزایمر
زعفران به عنوان یک مکمل طبیعی جهت بهبود و حفظ سلامت مغز نیز شناخته می‌شود. ترکیبات موجود در این گیاه می‌تواند در بهبود یادگیری و تقویت حافظه مؤثر باشد. مصرف روزانه و منظم زعفران برای پیشگیری از ابتلا به آلزایمر و تقویت حافظه کوتاه‌مدت در سالمندان بسیار مفید است.
تقویت استخوان‌ها
این طلای سرخ دارای مواد معدنی و ترکیبات آلی است که قدرت جذب مواد معدنی در بدن را افزایش می‌دهند. از این رو جذب موادی مانند کلسیم در بدن بالا رفته و تراکم بافت استخوان‌ها نیز بیشتر می‌شود. با مصرف منظم زعفران می‌توانید استخوان‌های خود را تقویت کنید و خود را از بیماری‌هایی مانند پوکی‌استخوان نجات دهید.
خواص ضدالتهابی
زعفران با داشتن ترکیبات آنتی‌اکسیدانی بالا باعث تسریع در روند بهبود زخم‌ها، کاهش التهابات بدن و کاهش دردهای ناشی از انواع آسیب‌ها می‌شود.
سلامت پوست
پوست یکی از مهم‌ترین عوامل در زیبایی ظاهر هر فردی به شمار می‌رود. تشکیل رادیکال‌های آزاد روی پوست باعث به خطر افتادن سلامت و از دست رفتن زیبایی آن می‌شود. این گیاه دارویی دارای مقادیر بالایی از آنتی‌اکسیدان است که رادیکال‌های آزاد سطح پوست را خنثی کرده و در زیبایی و سلامت آن بسیار مؤثر است. امروزه تأثیرات زعفران در علم پزشکی بر زیبایی و سلامت پوست اثبات شده است؛ بنابراین از آن در تولید و ساخت محصولات آرایشی و مراقبت پوستی استفاده می‌شود. عطر و رنگ بی‌نظیر زعفران باعث شده که این گیاه جای خود را در صنعت تولید ادکلن و لوازم آرایشی نیز باز کند.
کاهش وزن
ترکیبات موجود در زعفران باعث ایجاد احساس سیری شده و اشتها را کم می‌کنند؛ بنابراین این گیاه می‌تواند در کاهش وزن و رسیدن به اندام دلخواه به شما کمک کند. در صورتی که این گیاه را به صورت‌های مختلف در وعده‌های غذایی خود جای دهید خواهید دید که دیگر میلی به خوردن عصرانه یا میان‌وعده نخواهید داشت.
سخن پایانی
زعفران یکی از محبوب‌ترین و گران‌بهاترین ادویه‌های جهان است که باتوجه‌به ترکیباتش به عنوان یک مکمل طبیعی برای درمان بیماری‌های زیادی مورد استفاده قرار می‌گیرد. تاریخچه گیاه زعفران نشان می‌دهد که اولین‌بار ایرانیان در همدان اقدام به کشت و پرورش این گیاه پرداختند و به جهان معرفی کردند. لازم به ذکر است که طب سنتی و پزشکی مدرن تأثیرات زعفران در بهبود سلامت انسان را تأیید کرده است. از مهم‌ترین خواص این گیاه می‌توان به بهبود سلامت قلب و عروق، تقویت استخوان‌ها، درمان افسردگی، درمان التهاب، درمان سرطان و …… اشاره کرد. مصرف متعادل زعفران به صورت منظم می‌تواند بسیاری از بیماری‌ها را درمان کرده و یا شما را از ابتلا به برخی از بیماری‌ها حفظ کند. با مطالعه خواص باورنکردنی این گیاه درمی‌یابید که این گیاه یک ادویه ساده برای خوش‌رنگ و خوش‌طعم کردن غذا نیست؛ بلکه مصرف آن می‌تواند در بهبود سلامت بدن و روان مؤثر باشد.
